De tijger in China, alom aanwezig in de samenleving maar bijna verdwenen in de natuur

Het beeld van de tijger als woest en sterk is in de traditionele Chinese cultuur volop aanwezig. De tijgercultuur in China heeft een vroege oorsprong, zeker 8.000 jaar geleden, in de tijd van primitieve jagende stammen. Zij zouden de tijger als totem hebben gezien want hij zou de voorouder of beschermer van de stam zijn.  

De geboortegrond van de tijger ligt in China

Vandaag de dag ontkom je niet aan het beeld van de tijger in China. De grote kat is verankerd in de harten van de mensen, in folklore, literatuur, poëzie, opera, mythen en legenden, mode, animatie, fictie en in games. Maar niet alleen heeft hij een lange culturele geschiedenis, in China heeft al meer dan twee miljoen jaar geleden de voorouder van de tijger sporen achtergelaten. 

In de afgelopen honderd jaar is in verschillende delen van China een groot aantal tijgerfossielen gevonden. Het oudste is waarschijnlijk van Panthera tigris paleosinensis, een vroege voorouder van de Aziatische katachtigen. Dit goed bewaarde tijgerfossiel werd in 1920 aangetroffen in de provincie Henan en stamt uit het late Plioceen of vroege Pleistoceen, ongeveer twee miljoen jaar geleden.  

En ook in de noordwestelijke provincie Gansu werd een fossiel gevonden van zo'n 2 miljoen jaar oud. De intacte schedel werd toegeschreven aan de Panthera zdanskyi, een waarschijnlijk nauwe verwant van de moderne tijger. Hoewel een klein aantal tijgerfossielen in andere landen is gevonden, is de geologische ouderdom betrekkelijk laat en zijn ze dus jonger dan die uit China. Daarom kan worden aangenomen dat de tijger twee miljoen jaar geleden moet zijn ‘geboren’ in het gebied rond de middenloop van de Gele Rivier in China.

Expansie en teloorgang leefgebied 

Daarna verspreidden de tijgers zich oostwaarts naar het Koreaanse schiereiland en het Verre Oosten, naar de kust van de Kaspische Zee en Oost-Turkije in het westen, naar Siberië in het noorden, naar Zuidoost-Azië in het zuiden, en gedeeltelijk naar Sumatra, Java en Bali, en naar Myanmar en het Indiase subcontinent. Tot aan de 20e eeuw kwamen tijgers voor in heel China, in een aaneengesloten verspreidingsgebied in Noord-, Centraal- en Zuidoost-China.  

Ongebreidelde houtkap, landwinning, mijnbouw en grootschalige jacht en stroperij in het verleden maakten daar een eind aan. De wilde tijgerpopulatie in China is ingestort en zijn verspreidingsgebied heel veel kleiner geworden. Tegenwoordig leven er alleen nog wilde populaties amoertijgers in het noordoosten bij de Russisch-Chinese grens en mogelijk een paar Indochinese tijgers in het warme zuidwesten van de provincie Yunnan en Bengaalse tijgers in Tibet.  

Bescherm een tijger en je beschermt zoveel meer 

Tijgers staan aan de top van de voedselketen. Als toppredator bewaren tijgers een gezond evenwicht in de natuur. Tijgers zijn zo een indicator voor de gezondheid van het ecosysteem. Met andere woorden, bij de bescherming van tijgers in het wild gaat het niet alleen om het behoud van een enkele diersoort, maar vooral om het behoud van een samenhangend ecosysteem, met een gezonde vegetatiestructuur en een volledige voedselketen. Als je de tijger beschermt bescherm je de bossen waarin hij leeft en een heleboel andere soorten die er leven. Tijgergebieden overlappen negen van de belangrijkste stroomgebieden in Azië, die water leveren aan meer dan 800 miljoen mensen. Intacte tijgerbossen helpen droogte te voorkomen, overstromingen te verminderen en de gevolgen van klimaatverandering te beperken. Als je tijgers beschermt bescherm je dus heel veel meer. 

Tijgerbescherming in China 

Ook in China drong door hoe belangrijk tijgers zijn voor een gezond evenwicht in de natuur – diezelfde tijger die uit de cultuur niet weg te denken was maar in de natuur aan het verdwijnen. Sinds de jaren 1950 zijn daarom verschillende beschermingsmaatregelen afgekondigd zoals een jachtverbod, opname in de nationale lijst van beschermde diersoorten en een verbod op het gebruik van tijgerbotten voor traditionele geneesmiddelen. In 2001 werd het Amoertijger Natuurreservaat opgericht. Stroperij werd actief bestreden en er kwam een compensatieregeling voor mensen die schade hadden geleden door een tijger.  
In 2010 verbood de overheid de commerciële houtkap van natuurlijke bossen in Noordoost-China, waar amoertijgers uit Rusland met regelmaat de grens overstaken, en veel van de vroegere houthakkers en bosbouwers schoolden zich om tot rangers. Al met al worden er goede stappen gezet. Kroon op het werk was in 2021 het enorme Noordoost-Chinese Nationaal Park voor Tijgers en Luipaarden, zo groot als een derde van Nederland. Na drie jaar proefdraaien werd het officieel een van de eerste nationale parken in het land. Een mijlpaal voor het behoud van de tijger in China.
 

Uitdagingen voor de toekomst 

De toegenomen inspanningen voor het behoud van wilde dieren in China werpt zijn vruchten af; de populatie van de amoertijger neemt voorzichtig toe en zijn verspreidingsgebied wordt groter. 

Maar tegelijkertijd neemt het risico van conflicten tussen mensen en tijgers toe. China doet daar wat aan, onder andere met de instelling van een financiële compensatieregeling voor mensen die schade ondervinden van tijgers, bijvoorbeeld omdat hun vee is aangevallen. Met de plaatselijke bevolking is gewerkt aan protocollen om ervoor te zorgen dat ze beter weten wat te doen in gevaarlijke situaties, hoe ze hun veiligheid kunnen vergroten en hoe ze zelf preventieve maatregelen kunnen treffen. De monitoring van tijgers is opgeschroefd evenals de paraatheid voor vroegtijdige waarschuwing en noodhulp.  

Versnippering van het leefgebied is een ander groot probleem dat het herstel van de tijgerpopulatie belemmert. Tijgers vinden moeilijk een partner in hun geïsoleerde verspreidingsgebied. En een tijger mag dan wel onhandig in flirten zijn, als er geen enkele soortgenoot in de buurt is om het hof te maken schiet het met de voortplanting natuurlijk helemaal niet op. Dus gebieden moeten met elkaar verbonden worden en zeker, blíjven.  
Bovendien is de prooidichtheid relatief laag. Het aantal prooidieren in het leefgebied van de amoertijger is onvoldoende om de verdere groei van het aantal tijgers te ondersteunen. Stroperij van de herten en zwijnen die het voedsel vormen van tijgers moet dus tegengegaan worden en hun aantallen moeten groeien. 

Ook is er in onder andere China nog steeds vraag naar lichaamsdelen van de tijger voor gebruik in tijgerwijn en traditionele medicijnen. Stroperij en illegale handel van tijgers vindt niet alleen binnen China plaats, maar in alle landen waar het dier voorkomt, en ook daarbuiten, zoals in Amerika. In deze lucratieve handel zijn ingewikkelde criminele netwerken actief. Een enorme uitdaging om deze netwerken te verstoren en een stap voor te blijven en ze het werken onmogelijk te maken. 

WWF voor tijgers in China 

WWF en haar partners helpen om mens-tijgerconflicten in het tijgergebied van China te beperken, de verbindingen in en van zijn leefgebied te verbeteren en de prooidierstand voor tijgers te herstellen. WWF en partners hebben een aantal ecologische corridors geïdentificeerd. Nu komt het aan op het plannen en aanleggen daarvan. Ook blijven we ons inzetten om stroperij en de illegale handel in en de vraag naar lichaamsdelen van de tijger tegen te gaan. 

Het Chinese Jaar van de Tijger leek me een mooi moment om wat meer over het beschermen van tijgers in China te vertellen, en te laten zien dat het land werk maakt van de belofte de tijger net zo belangrijk te vinden als de reuzenpanda. Er worden resultaten geboekt voor tijgers en andere wilde en bedreigde dieren.  

Volgens Chinese WWF-collega’s zijn hun landgenoten er trots op dat er weer meer tijgers in het wild zijn in hun land. Maar ondertussen was de tijger er wel bijna verdwenen. Dezelfde kracht van tijgers die hen zoveel ontzag inboezemt is de reden dat mensen producten van tijgers willen consumeren, in de hoop dat ze wat van die kracht en passie meekrijgen. Laten we hopen dat de trots het uiteindelijk wint en de tijger zijn plek ook fysiek weer stevig in China in kan nemen.  

Gelukkig Jaar van de Tijger!