Stop ontbossing, zwak de wet niet af

Onlangs sprak de Tweede Kamer over het Europese wetsvoorstel om de import van producten uit ontboste gebieden aan banden te leggen. Deze wet zorgt ervoor dat er geen hout, palmolie, soja, rundvlees, koffie en cacao meer op de Europese markt mogen komen als daarvoor bossen zijn gekapt. Als deze wet er komt, dan is dat een geweldige doorbraak om ontbossing wereldwijd tegen te gaan. Helaas blijkt dat bedrijven – ook in Nederland- nu druk uitoefenen om het wetsvoorstel af te zwakken.

Het wetsvoorstel stelt dat producten tot op de plaats van oorsprong moeten kunnen worden getraceerd. Hierbij moeten handelaren de locatie, inclusief breedte- en lengtegraden, verzamelen van alle stukken land waar de geïmporteerde grondstoffen en producten zijn geproduceerd. De Europese Commissie heeft deze  traceerbaarheidsverplichting opgenomen in het wetsvoorstel om zo na te kunnen gaan of er op het land waar het product geteeld is, bos is vernietigd. 

Het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) staat volledig achter deze traceerbaarheidseis van het voorstel van de Commissie. Dit is de enige manier om ervoor te zorgen dat voor de Europese markt ontbossing, natuurvernietiging en schendingen van de mensenrechten concreet en volledig worden uitgebannen. 

Traceren is echt niet zo moeilijk

Sommige bedrijven, zoals de veevoersector, beweren dat wetgeving met strenge traceerbaarheidseisen geen effectieve aanpak is om ontbossing te stoppen. Ook vragen bedrijven zich af of deze traceerbaarheidseisen wel uitvoerbaar zijn en of er geen hoge kosten mee gemoeid zijn. Dit is een misvatting. De traceerbaarheid van producten is voor elk bedrijf mogelijk, bijvoorbeeld via het gebruik van satellietdata. Die kosten worden juist aanzienlijk lager wanneer deze Europese wet wordt ingevoerd. Het volume van producten is dan zo groot, dat er hele schepen en silo's met ontbossingsvrije producten naar Europa komen, en de kosten voor het scheiden van de ketens wegvallen. Bovendien zijn er al bedrijven die het belangrijk vinden natuurvernietiging uit hun producten te weren en zich inzetten voor volledige traceerbaarheid. Zij laten zien dat het kan. Zo heeft supermarktgigant Ahold zich al gecommitteerd aan een volledig ontbossings- én conversievrij (vrij van alle natuurvernietiging) assortiment en zetten Royal Agrifirm Group en FrieslandCampina  zich samen in om een fysiek gescheiden aanvoerstroom van gegarandeerd ontbossingsvrije soja voor veevoer te realiseren.

Mix van goed en fout nekt traceerbaarheid

Om de strenge eisen in het wetsvoorstel ten aanzien van traceerbaarheid te omzeilen, stellen sommige bedrijven en andere belanghebbenden voor om bestaande certificeringssystemen in de wet op te nemen. In het bijzonder wordt er voorgesteld om in de wetgeving het gebruik van mass balance-modellen toe te staan.

Bij mass balance-modellen mogen echter producten uit niet-ontboste gebieden worden gemengd met producten waarvan de oorsprong niet is gecontroleerd, op voorwaarde dat alleen het percentage uit niet-ontboste gebieden als zodanig verkocht mag worden. Voor veevoerimporteurs, supermarkten en consumenten is er dus geen zekerheid dat de producten die zij kopen ook daadwerkelijk zijn geproduceerd met grondstoffen uit niet-ontboste gebieden. Immers, alles is vermengd met elkaar en het is niet meer te traceren of de producten die je koopt verband houden met ontbossing, natuurvernietiging en schendingen van de mensenrechten. Bij mass balance-gecertificeerde soja bijvoorbeeld, mag een handelaar ‘goede’ soja die voldoet aan alle duurzaamheidscriteria vermengen met soja waarvan de herkomst onbekend is, of zelfs met ‘foute’ soja waarvoor kostbare natuur is gekapt. Wanneer die soja dan in Europa aankomt, kun je dus niet zeggen dat het gehele volume voldoet aan de eisen om vrij te zijn van natuurvernietiging. Zo ontbreekt het aan volledige fysieke traceerbaarheid en transparantie en behouden handelaren de mogelijkheid om door te gaan met het verhandelen van producten gelinkt aan ontbossing. Dit zet de doeltreffendheid van de wet op het spel. Voor WWF is dit onacceptabel!

Effectieve wetgeving zonder certificering

Ik heb al eerder gesproken over de beperkingen van certificering om ontbossing tegen te gaan. Ook in het kader van deze nieuwe wetgeving is de rol van certificering beperkt, en is het belangrijk dat privaat georganiseerde  certificeringsystemen geen vrij spel krijgen in het wetsvoorstel, maar dat onafhankelijke vormen van traceerbaarheid worden gebruikt. Robuuste certificering gebaseerd op 100% fysiek gescheiden producten kan eventueel worden gebruikt, als een van de mogelijke middelen, bij de uitvoering van het EU-wetsvoorstel, maar niet als vast onderdeel in de wet.

Nederland wordt wereldwijd als koploper gezien in de strijd tegen ontbossing en natuurvernietiging. Consumenten én steeds meer bedrijven willen de garantie op producten uit gebieden vrij van ontbossing. Dat kan alleen met volledige en onafhankelijke traceerbaarheid.

Nu ligt de bal bij de politiek om volmondig ja te zeggen tegen een wetsvoorstel wat volledige traceerbaarheid  vraagt. Waar wachten we nog op?

Zijn we als WWF nu helemaal tevreden met het wetsvoorstel zoals het er nu ligt? Nee, helaas voorziet het wetsvoorstel er nog niet in dat naast bossen ook andere natuurgebieden zoals moerassen, savannes en graslanden worden beschermd, omdat anders de vernietiging van natuur gewoonweg verplaatst. Daarnaast moeten andere producten -zoals vlees van dieren gevoerd met ‘foute’ soja- en mensenrechten worden geborgd in de wet. Het zou mooi zijn als Nederland zich ook hard maakt om deze onderdelen aan het wetsvoorstel toe te voegen. Zodat we natuurverlies eindelijk echt uit de supermarkt kunnen bannen!