Thuisland van de orang-oetan
Charles Darwin noemde Borneo 'Een grote weelderige plantenkas die de natuur voor zichzelf heeft gemaakt'. Een waar paradijs van dieren en planten. Borneo, in Zuidoost Azië. Het centrale berggebied van Borneo vormt het 'Hart van Borneo', een van de grootste nog aaneengesloten regenwouden ter wereld (23 miljoen hectare, zo groot als Groot-Brittannië). Thuis van de orang-oetan, de Aziatische olifant en de Sumatraanse neushoorn.
Declaratie ‘Hart van Borneo’
Borneo beslaat de landen Indonesië, Maleisië en Brunei. Deze week tien jaar geleden ondertekenden deze drie landen de 'Heart of Borneo Declaration', met als doel de biodiversiteit in de bossen te beschermen. Het 'Hart van Borneo' landschap is geen nationaal park, maar een 'mozaïek' van beschermde gebieden, ecologische verbindingszones en duurzame landgebruiksgebieden, zoals duurzame bosbouw. Deze benadering is bijzonder omdat het natuurbescherming en duurzame ontwikkeling in evenwicht brengt. Deze week is het gebied tien jaar beschermd. WWF in Indonesië en in Maleisië publiceren ter gelegenheid hiervan een rapport over de status van de ecosystemen en specifieke soorten planten en dieren in Borneo als geheel. Nu en in vergelijking met eerdere jaren.
Massale ontbossing
In de vorige eeuw is de helft van de bossen op Borneo verdwenen. De belangrijkste oorzaak voor de ontbossing is de aanleg van plantages voor oliepalmen, hout en mijnbouw. Uit het WWF rapport blijkt dat de ontbossing nog steeds in volle gang is. Daardoor zijn ook verschillende dier- en plantensoorten in toenemende mate bedreigd. Misschien wel de meest bekende is de orang-oetan, waarvan de status in 2016 op de rode lijst van het IUCN veranderd is van ‘bedreigd’ naar ‘kritisch bedreigd’. Tussen 1973 en 2005 verloor de orang-oetan bijna de helft van het leefgebied door ontbossing en bosbranden. Tussen 2005 en 2015 is nog eens 9% verloren gegaan, waardoor er in toenemende mate sprake is van versnippering van geschikte leefgebieden.
Natuurbescherming werkt
Het hoger gelegen regenwoud in het hart van Borneo is de ontbossing de laatste tien jaar minimaal geweest. Dit gebied scoort veel beter dan de laaggelegen bossen en kustgebieden. Dit is te danken aan de beschermde status door de drie landen en de hulp van WWF.
Ongemakkelijke waarheid
De ‘ongemakkelijke waarheid’ van het rapport is echter dat het voor ecosystemen buiten het beschermde ‘hart van Borneo’ bijna te laat is. In een ‘business-as-usual scenario’ zal er nog 6 miljoen hectare worden ontbost tussen 2015 en 2020 in Borneo. Zonder grote en gecoördineerde inspanningen om natuur te herstellen, te herbebossen en beter te beschermen zijn een aantal unieke ecosystemen op Borneo niet meer te redden.
Aanbevelingen
WWF bepleit om de succesfactoren van het ‘hart van Borneo’ ook elders op het eiland toe te passen. Enkele van de aanbevelingen zijn dan ook:
- De ruimtelijke ordening per gebied inrichten rekening houdend met de specifieke biodiversiteit en de mogelijkheden voor duurzame ontwikkeling;
- Tegengaan van versnippering door voldoende ecologische verbindingszones te realiseren;
- Identificeren van niet-bosgebieden die gebruikt kunnen worden als enige alternatief voor het uitbreiden van plantages;
- Een monitoringssysteem opzetten om ervoor te zorgen dat alle productiebossen duurzaam worden beheerd.
