De hoge prijs van goedkope chocolade voor boer en natuur

Cacaobonen zijn afkomstig van de cacaoboom Theobroma cacao, wat letterlijk ‘voedsel van de goden’ betekent. De boom komt oorspronkelijk uit de Amazone in Zuid-Amerika, maar verreweg de meeste cacao (3/4) wordt inmiddels geproduceerd in Afrika.

In West-Afrika en ook in het Congobekken, het op één na grootste tropische regenwouden ter wereld. Er liggen tonnen CO2 opgeslagen en er leven wilde dieren zoals bosolifanten, laaglandgorilla’s en chimpansees. Ontbossing voor de teelt van cacao is een serieuze bedreiging voor dit groene hart van Afrika, en wordt vooral gedreven door armoede.

Telkens uitbreiden gedreven door grote armoede

Miljoenen kleinschalige cacaoboeren verbouwen de cacaobonen voor de wereldwijde vraag naar chocolade. Maar helaas levert het ze weinig op. Het gat tussen hun inkomen en wat ze minimaal nodig hebben om hun gezin te voeden, kinderen naar school te kunnen laten gaan en voor medische basisbehoeften is erg groot.

Deze schrijnende armoede leidt ertoe dat boeren -om ook maar iets te verdienen - hun plantages steeds verder uitbreiden ten koste van tropische bossen. En dat de productie sneller stijgt dan de vraag, waardoor de cacaoprijzen al jaren extreem laag zijn. Enkel het afgelopen oogstseizoen stegen de cacaoprijzen voor het eerst. Dit kwam door de abnormale lage oogsten in Ghana en Côte d’Ivoire door ziektes en extreme weersomstandigheden als het gevolg van klimaatverandering.

Ontbossing voor uitbreiding cacaoplantages langs de weg in Kameroen

Afhankelijk van informele geldschieters en tussenpersonen

Hoe uitzichtloos de situatie is voor veel boeren, zag ik ook in Kameroen waar ik pas met mijn lokale collega’s een aantal cacaoprojecten bezocht in het Congobekken.

De cacaoboeren die ik sprak legden uit hoe ze telkens in de schulden raken in de maanden tussen de ene cacaooogst en de volgende. En op het moment dat de magere opbrengsten uit hun kleine plantages (vaak minder dan 3 hectare) opraken, worden ze een doelwit voor informele geldschieters. Het geleende geld moeten ze dan terugbetalen met de volgende oogst tegen een ongunstige prijs, en zo raken ze steeds verder in de knel. Zelfs als de markt meezit, zoals door de gestegen prijzen dit jaar, profiteren de boeren daar niet van mee. Bij het overhandigen van de oogst, worden de schulden verrekend op basis van de lagere prijzen van het vorige seizoen.

In Kameroen zijn dezelfde geldschieters ook de tussenpersonen die de cacaobonen ophalen op de individuele plantages, vervoeren naar de regionale steden en verkopen aan de grotere cacaohandelaren. De boeren die ik sprak hebben zelf niet de financiele middelen om een vervoersmiddel aan te schaffen, ze hebben niet eens een leefbaar inkomen. Zo zijn ze volledig afhankelijk van de tussenpersonen.

Cacaobomen onder het dak van grotere bomen voor meer biodiversiteit

Een oplossing: hoogwaardige cacao met een goed verhaal

Boeren en de natuur in Kameroen en andere Afrikaanse landen, betalen de hoge prijs voor goedkope chocolade. Een leefbaar inkomen voor de lokale cacaoboeren is niet alleen een basis mensenrecht, maar ook een voorwaarde om natuur te kunnen beschermen en herstellen. In Kameroen werkt WWF samen met boeren van twee cooperaties aan duurzame productiemethoden als basis voor een goede prijs voor hun cacao, om zo ook ontbossing tegen te gegaan.

Dit doen we met agroforestry, een vorm van boslandbouw waarbij cacaobomen tussen andere bomen staan. Het zorgt ervoor dat de bodem gezonder wordt en meer wilde dieren en planten zich er thuis voelen. Het vormt ook een verbinding tussen bestaande stukken versnipperd regenwoud, waardoor wilde dieren zich weer beter kunnen verplaatsen.

Deze vorm van landbouw zal uiteindelijk een hoogwaardige kwaliteit bonen opleveren. Die kunnen de boeren dan voor een hogere prijs verkopen. WWF ondersteunt een van de coöperaties ook met de bouw van een plek om cacaobonen te fermenteren en te drogen, wat ook bijdraagt aan een betere kwaliteit.

De volgende stap is de aanschaf van gemotoriseerde driewielers (omgebouwde motorfietsen) voor de coöperaties, zodat de leden in de toekomst zelf hun cacao kunnen transporteren van hun individuele plantages naar het fermentatie punt, zonder afhankelijk te zijn van tussenpersonen.

Nieuwe droogbedden van een van de boerencooperaties die WWF ondersteunt

Voor een leefbaar inkomen zijn de cacaobonen uiteindelijk ook afhankelijk van chocoladeproducten die een goede prijs willen betalen voor hun hoogwaardige cacao. WWF zal in de toekomst ook de contracten voor de coöperaties faciliteiten met producenten die zich committeren aan een eerlijke prijs. In Nederland zijn we in gesprek met chocoladeproducenten in die dit soort unieke cacao zien zitten en onderzoek willen doen naar een eerlijk en goed verdienmodel voor hoogwaardige cacao met een goed verhaal.****

Met jouw chocolade-aankoop boer en natuur helpen

Bedrijven en overheden kunnen veel doen om betere omstandigheden voor cacaoboeren te bereiken en af te dwingen. Zoals hoogwaardige cacao inkopen voor een prijs die leidt tot een leefbaar inkomen voor boeren en strengere wetgeving die voorkomt dat cacao wordt geinporteerd waar voor ontbost is of die gepaard gaat met andere misstanden. Wil je als consument met de aankoop van jouw chocolade ook boer en natuur helpen, dan zijn de volgende tips voor jou:

• Een goede stelregel is dat aan goedkope chocolade over het algemeen een heel duur prijskaartje hangt voor de miljoenen kleinschalige cacaoboeren en natuur in tropische gebieden.
• Kijk verder of er “single origin” of “bean-to-bar”op de verpakking staat. Dit betekent dat een chocolademaker rechtstreeks verhandelde cacaobonen in kleine traceerbare batches koopt, bijvoorbeeld bij een boerencoöperatie. Staat het er niet op dan kun je ervan uitgaan dat dit niet het geval is.
• Tot slot geeft de Chocolate Scorecard je inzicht hoe producten (groot en klein) scoren op verschillende vlakken. En dat kan je helpen bij jouw keuze in de winkel.