Dobi Dobi

Tuinmannen van de jungle

Mijn recente reis door Kameroen en de republiek Congo was niet anders. Een indrukwekkende trip met lokale collega’s over land van Yaoundé (de hoofdstad van Kameroen) naar Brazzaville in buurland Congo. WWF-NL ondersteunt veel projecten in deze unieke, maar complexe regio en ik was er nog niet geweest sinds ik directeur ben.

Onze reis voerde door dicht tropisch regenwoud waar iconische soorten zoals de bosolifant, chimpansees en gorilla’s leven. Dit is het grootste aaneengesloten regenwoud op aarde, na de Amazone. Ook dit rijke, unieke gebied kent verschillende bedreigingen als ontbossing, mijnbouw en criminele bendes die stropen. In tien jaar tijd is het aantal bosolifanten in deze regio met maar liefst meer dan de helft afgenomen vanwege de illegale handel in bedreigde soorten. Bosolifanten zijn een soort tuinmannen van de jungle, dus als zij verdwijnen heeft dat ook nog eens een enorme invloed op het hele gebied.

De Baka

Voor mij was het meest indrukwekkende onderdeel van de reis dat ik een aantal dagen mocht doorbrengen met de Baka in het ondoordringbare bos van Messok Dja in de republiek Congo. De Baka zijn inheemse mensen die al eeuwenlang in het tropische woud van Congo leven. Ze hebben dan ook een enorme kennis van het bos en alles wat er groeit en bloeit. Generaties lang hebben ze een semi-nomadisch leven geleid, maar de laatste decennia worden ze vaak gedwongen om ergens anders te gaan wonen.

Dit heeft vaak schrijnende gevolgen. Bijvoorbeeld, hun ongelofelijke kennis van het bos gaat achteruit. Ik sprak met oudere mannen die nog alle vaardigheden hebben om op kleine dieren te jagen en weten welke planten een geneeskrachtige werking hebben, maar hun zonen hebben die kennis al niet meer. Alleen al de veranderingen die in een generatie hebben plaatsgevonden zijn bijna niet te vatten. Deze grote veranderingen leiden ook tot negatieve sociale gevolgen waar inheemse volkeren over de hele wereld mee kampen, zoals uitsluiting, extreme armoede en drank- en drugsmisbruik. In het geval van de Baka gaat het dan vooral om whisky en slaappillen.

Grote schok

Als natuurorganisatie proberen we onze weg te vinden door hotspots zoals het Messok Dja-woud in de republiek Congo te helpen behouden. Wereldwijd werken we in meer politiek-instabiele regio’s waar inheemse gemeenschappen vaak in de verdrukking zitten. De schok was groot toen een paar jaar geleden meldingen binnenkwamen over mogelijke mensenrechtenschendingen door parkwachters van de overheid in deze regio waar WWF projecten heeft.

Daarom hebben we een onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren om, indien nodig, maatregelen te kunnen treffen. Het rapport van het deskundigenpanel signaleerde een aantal tekortkomingen en kwam met aanbevelingen. Sindsdien hebben we belangrijke stappen gezet. Omdat ik als directeur nauw betrokken was bij ons actieplan wilde ik graag naar het gebied om met de mensen in gesprek te gaan. De coronapandemie gooide in eerste instantie roet in het eten, maar zodra de reisbeperkingen werden opgeheven ben ik afgereisd.

Angelloze bijen

We zijn met een groep Baka-mensen door de jungle getrokken. Middenin het bos hebben we gekampeerd, rond het vuur gezeten en gepraat. Op een gegeven moment kwamen we een groep Baka tegen die verwoed in de grond aan het graven waren. Het was een plek die voor mij op elk ander stuk bosgrond leek, maar er bleek een prachtige klomp met druipende zoete honing te zitten die door angelloze bijen wordt gemaakt. Ik heb nooit geweten dat bijen zelfs honing in de grond maken, laat staan dat ik de plek zou kunnen vinden in het bos waar de honing zit.

Waardevolle lessen

Een bezoek aan Bethel, het Baka-dorp bij Messok Dja dat deel uitmaakte van het onafhankelijke onderzoek, was een belangrijk onderdeel voor mijn reis. Ik sprak in Bethel met de moeder wiens zoon tien jaar geleden werd mishandeld door een ecoguard. Deze boswachters zijn in dienst van de overheid, maar worden financieel gesteund door WWF. Het gesprek met haar heeft ontzettend veel indruk op me gemaakt en ik neem dan ook waardevolle lessen mee naar huis.

Krachten bundelen

Weer terug in Nederland ben ik gemotiveerder dan ooit om te werken aan de bescherming van de belangrijkste plekken op onze planeet. Ik ben nog meer gesterkt in de overtuiging dat natuurbescherming alleen slaagt als we de krachten bundelen met de mensen die al generaties lang op deze plekken wonen. Luisteren naar lokale gemeenschappen, hun rechten helpen versterken om hun leefgebied te beschermen en hun deelname aan belangrijke besluiten over de toekomst van gebieden te ondersteunen is wat wij als grote natuurorganisatie kunnen doen. En we kunnen ervoor zorgen dat de eeuwenoude kennis van de natuur wordt vastgelegd. Dit moeten centrale onderdelen van de Dobi Dobi zijn, zoals de Baka WWF noemen. Dat is de toekomst.