Herstel van Europese rivieren essentieel voor klimaatweerbaarheid

Huidige uitdagingen en voordelen van herstel
Europese rivieren zijn ernstig aangetast door dammen, dijken en uitbaggering, wat leidt tot frequentere en intensere overstromingen en droogtes. Deze problemen worden verergerd door de klimaatverandering en vereisen dringende actie om verdere schade te voorkomen. De voordelen van rivierherstel zijn onder andere:

• Klimaatweerbaarheid: Herstelde rivieren bieden natuurlijke buffers tegen extreme weersomstandigheden door overtollig water op te slaan en droogtes te verzachten.
• Biodiversiteit: Het herstellen van de natuurlijke stroom en habitats van rivieren ondersteunt het herstel van aquatische ecosystemen en de soorten die daarvan afhankelijk zijn.
• Economische groei: Gezonde riviersystemen stimuleren toerisme en recreatie, wat leidt tot economische voordelen voor lokale gemeenschappen.

Wateroverlast steeds groter probleem
In Europa ervaren we steeds vaker de gevolgen van extreem weer. Dit voorjaar hadden we op veel plekken in Nederland te maken met wateroverlast: van ondergelopen straten in Friesland tot campings in Limburg die ontruimd moesten worden. En ook de recente overstromingen in Zwitserland zijn een goed voorbeeld van de gevolgen van extreem weer. Daar was de rivier voorheen vijf keer zo breed als dat deze nu is, het water kan nauwelijks door de smalle doorgang na de hevige sneeuwval. Als we rivieren de ruimte te geven kan water beter worden opgeslagen en zijn we beter beschermd tegen wateroverlast. Ook in Nederland kunnen we natuur als oplossing inzetten om de gevolgen van klimaatverandering te verminderen en tegelijk bouwen aan een mooier en natuurlijker Nederland. Denk aan meer duinen en kwelders in de kustregio om stormen op te vangen en ruimte voor de rivier om hoge rivierafvoeren op te vangen.

Natuurkracht
Na de hevige regenval en overstromingen in Zuid-Limburg in 2021 ontwikkelde WWF-NL samen met andere natuurorganisaties het initiatief Natuurkracht. Hierin wordt ruimte gegeven aan de natuur en natuurlijke processen, zodat het landschap weer als natuurlijke spons kan fungeren. Het herstel van hellingbossen, beekdalen en andere natte natuur helpt wateroverlast te verminderen en biedt tevens een waterbuffer ten tijde van droogte. Inmiddels is al 10% van het herstel, zoals beschreven in de Natuurherstelwet, gerealiseerd. Freeflowing, zoals de strategie heet, wordt op steeds meer plaatsen toegepast.

WWF Nederland is partner van Natuurkracht, het fonds en innovatieprogramma voor natuurlijke oplossingen voor waterveiligheid. Bas Roels, Adviseur Nederlandse delta en rivieren van WWF: “Met Natuurkracht laten we zien dat er veel steun is voor vrij-stromende rivieren in Nederland. WWF Nederland zet zich ook in op rivierherstel in het stroomgebied van de Maas en de Rijn. Daarbij trekken we samen op met Rivers2Restore. Zo bouwen we in heel Europa aan natuurherstel en meer waterveiligheid.”

Nederland gericht op de Geul
In Nederland richt het Rivers2Restore project zich op het herstel van de Geul. Sinds de jaren negentig hebben WWF en partners drainagebuizen verwijderd, landbouwgronden omgevormd tot bos en kleine waterwegen in het stroomgebied verwijderd. De overheid investeert al in de Geul/Gulp om toekomstige overstromingsrampen te voorkomen. Er is een voorlopige financiering verkregen van Natuurkracht, maar dat is slechts een startkapitaal. Voor de volgende fase en het herstel is nog eens € 4 miljoen nodig.

Rivers2Restore initiatief
WWF roept nationale en regionale overheden op om deze herstelprojecten op te nemen in hun Nationale Herstelplannen en samen te werken aan de uitvoering ervan tegen 2030. Dit zal bijdragen aan het behalen van de EU-doelstellingen en de internationale klimaat- en biodiversiteitsdoelstellingen. Het initiatief omvat projecten in Oostenrijk, Finland, Duitsland, Griekenland, Italië, Letland, Nederland, Portugal, Roemenië, Slowakije en Spanje. Deze projecten dienen als inspiratie voor bredere toepassingen en dragen bij aan de doelstelling van de EU om tegen 2030 ten minste 25.000 km aan vrije rivieren te herstellen.