Geachte heer Draijer, beste Wiebe,
We staan in Nederland voor grote uitdagingen om biodiversiteit te herstellen, ons aan te passen aan klimaatverandering, de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen en een aantrekkelijke leefomgeving te realiseren waarbij een gezonde lucht, voldoende en schoon water, en een levende bodem een vanzelfsprekendheid wordt. Op al deze terreinen moet de Nederlandse landbouw een cruciale bijdrage leveren. En daarmee ook de Rabobank als grootste financier van de Nederlandse agrarische bedrijven en als huisbankier van grote bedrijven in de keten zoals FrieslandCampina.
Na vele decennia waarin de overheid heeft verzaakt de grote maatschappelijke en ecologische uitdagingen aan te pakken – ondanks talloze wetenschappelijke rapporten en adviezen die hiertoe opriepen – worden nu eindelijk stappen genomen richting een natuurpositieve kringlooplandbouw in balans met de omgeving. Hiervoor wordt 32 miljard euro aan publieke middelen vrijgemaakt. Een ongekend bedrag dat volop kansen biedt voor een integrale aanpak resulterend in een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving, herstel van natuur én toekomstperspectief voor (meer) boeren.
Deze gigantische investering van publieke middelen - belastinggeld dat door alle Nederlanders moet worden opgebracht - kan alleen gelegitimeerd worden als de private sector en dus ook de Rabobank haar verantwoordelijkheid neemt om bij te dragen aan deze urgente en noodzakelijke transitie van de landbouw.
De stikstofimpasse is hierin een aanjager geweest, maar nadrukkelijk niet het enige probleem dat noopt tot een grootschalige transitie van de landbouw. Om te kunnen voldoen aan bijvoorbeeld het Klimaatakkoord van Parijs, de Kaderrichtlijn Water, de Europese Boer tot Bord Strategie en Biodiversiteitsstrategie is het duidelijk dat de huidige landbouw - gekenmerkt door verregaande intensivering, schaalvergroting en het grootschalig gebruik van externe inputs zoals pesticiden en kunstmest - zijn grenzen al volop heeft overschreden en niet meer houdbaar is. Een integrale aanpak is de enige manier om alle bovenstaande doelstellingen te kunnen verwezenlijken.
Dat betekent dus ook dat ‘innovaties’ en nieuwe investeringen in end of pipe oplossingen zoals apparaten die claimen de ammoniakuitstoot te verminderen niet zullen bijdragen aan de oplossing voor alle andere uitdagingen die nu even urgent en noodzakelijk zijn. Investeringen in dit soort oplossingen zullen verworden tot een stranded asset of erger nog, agrarische ondernemers op hoge kosten jagen terwijl hen slechts schijnzekerheid op korte termijn wordt geboden.
Dit zal leiden tot schrijnende situaties waarbij boeren nog verder klem komen te zitten in de lock-in van het huidige systeem. Want niet alleen natuur, milieu, klimaat en onze gezondheid zijn de dupe geworden van het huidige landbouwsysteem, ook voor de boerensector blijkt het niet te werken: vele agrarische ondernemers kampen met een hoge schuldenlast terwijl inkomsten onzeker zijn vanwege toenemende volatiliteit op de internationale markten. Bovendien zijn veel melkveehouders en akkerbouwers voor een groot deel van hun inkomen afhankelijk van Europese subsidies. Meer dan de helft van de agrarische ondernemers ouder dan 55 jaar heeft geen opvolger. In de afgelopen 20 jaar is het aantal agrarisch ondernemers bijna gehalveerd. Deze trends veroorzaken en versterken het niet-duurzame proces van intensivering en schaalvergroting waardoor voor jonge ondernemers het vak steeds onaantrekkelijker wordt. Terwijl we voor de leefbaarheid van het platteland en voor een natuurpositieve kringlooplandbouw die ook maatschappelijke diensten levert, juist liever méér boeren zouden willen.
De transitie naar een natuurpositieve kringlooplandbouw biedt volop kansen voor nieuw agrarisch ondernemerschap. Denk bijvoorbeeld aan voedselbossen, extensieve melkveehouderijbedrijven die natuurbeheer combineren met melkproductie, teelt van plantaardige eiwitten, natuurpositieve strokenteelt, etc. Een aantal boeren heeft de omslag al gemaakt en anderen staan te popelen om dat ook te doen. Zij hebben daarbij niet alleen steun en stimulerend beleid vanuit de overheid nodig, maar juist ook van financiële instellingen en ketenpartijen. Wij verwachten dat de Rabobank als grootste financiële speler in de agrarische sector hierin nu het voortouw neemt en op korte termijn met concrete voorstellen komt om de transitie wél een succes te maken voor biodiversiteit, milieu, klimaat én boeren. Zodat Nederland een voorbeeld kan zijn van een drukbevolkte delta waar mensen en natuur floreren.
Met vriendelijke groet,
Kirsten Schuijt
CEO Wereld Natuur Fonds
