Ontbossing vindt plaats wanneer bos wordt verwijderd om een andere gebruiksvorm toe te passen op het vrijgekomen stuk land. In 2019 verloren de tropen elke minuut bijna 30 voetbalvelden aan bos, dat is 7,6 miljoen hectare (ofwel bijna twee keer de oppervlakte van Nederland). Ook in de boreale zone in het noorden wordt land ontbost voor andere toepassingen. Ontbossing gebeurt voor 80% om plaats te maken voor veeteelt en het verbouwen van gewassen zoals soja, gras, palmolie, cacao, hout en papiermassa. Deze zogenaamde conversie, omzetting van natuur voor andere gebruiksvormen, beperkt zich niet tot bossen maar treft ook andere ecosystemen zoals savannes, graslanden, veengronden, moerasgebieden.

Overige bedreigingen voor bossen zijn mijnbouw en infrastructuur (wegen, waterkrachtcentrales). Daarnaast hebben bossen ook te maken met het verder achteruitgaan van de kwaliteit (degradatie). Dit gebeurt onder andere door (illegale en niet-duurzame) houtkap, branden, versnippering, de effecten van jacht en klimaatverandering.

Ontbossingsvrije productieketens

Productieketens moeten duurzaam zijn, dat betekent ook dat voor de productie geen bos wordt gekapt

De EU is verantwoordelijk voor 16% van de wereldwijde handel in aan ontbossing gerelateerde producten. Binnen de EU is Nederland de grootste importeur van soja, palmolie en cacao (waarvan een deel weer wordt uitgevoerd). We dragen dus een extra grote verantwoordelijkheid. Het verduurzamen van de productie van deze goederen/producten heeft een directe impact op de hoeveelheid hectaren ontbossing in het tropisch buitenland.

Bossen en mensen

Bos speelt een belangrijke rol in de sociale cohesie in veel gemeenschappen en voorkomt armoede

Wereldwijd zijn meer dan 1,6 miljard mensen afhankelijk van bossen. Bossen helpen mensen te gedijen en overleven door water en lucht te zuiveren en mensen werk te bieden. Het bos fungeert als waterbuffer in droge tijden en houdt de vruchtbare grond vast. Een risico van ontbossing is dat de grond snel zijn productiviteit verliest voor landbouw en veeteelt waardoor er steeds weer nieuw bos wordt gekapt. Daarnaast vergroot ontbossing de kans dat ziekteverwekkende micro-organismes van wilde dieren overspringen op mensen of vee.

Bending the curve

Ontbossing zorgt voor biodiversiteitsverlies

In de afgelopen decennia is de verscheidenheid aan plant- en diersoorten sterk afgenomen door menselijk handelen. Veel bijzondere habitat is al verdwenen. Ontbossing ontneemt dieren hun leefgebied en versnippering van het bos zorgt ervoor dat ze niet of nauwelijks kunnen migreren. Voor veel soorten is het daardoor onmogelijk om een partner te vinden en zich voort te planten en een gezonde populatie te handhaven.

Om de sterk dalende lijn in biodiversiteit te keren is behoud van het nog bestaande bos cruciaal: we streven naar Bending the Curve, het ombuigen van de neergaande lijn in een opgaande lijn.

• WWF beschermt wereldwijd de bestaande bossen en natuur goed. Dat doen we vaak samen met partners uit de lokale en inheemse bevolking. Zij zijn uitstekende bosbeschermers. Door hun ervaring, kennis en (vaak ook) recht op gebruik van het bos weten we met verenigde krachten bossen te beschermen. Onderdeel van de bescherming van het bos is het genereren van een duurzaam inkomen voor de mensen die er wonen. Voorbeelden hiervan zijn de toepassing van agroforestry (bosbeheer gecombineerd met landbouw of veeteelt), het toepassen van duurzaam bosbeheer (FSC) op plekken waar houtproductie wél plaats vindt, ecotoerisme en natuurbescherming.
• In de productieketens promoten wij en helpen we mee aan het verduurzamen van de productie van landbouwgewassen die vaak ten koste gaat van bossen en andere natuur. We adviseren overheden in hun beleidsvorming. Zo zijn er, samen met ons gehele netwerk en achterban, 1,2 miljoen handtekeningen verzameld tijdens de publieke consultatie voor een effectieve EU Bossenwet. Op dit moment wordt er al druk gewerkt aan de uitwerking hiervan.
• Nederland moet binnen EU een internationaal leidende rol spelen om het geïmporteerde illegale en niet duurzaam geproduceerde hout te stoppen. We ondersteunen producerende landen om ontbossing te stoppen en productie te verduurzamen. Dat doen we onder andere met het project Early Warning System (EWS). Met het EWS willen we voorspellen waar illegale houtkap zal plaats vinden.

Wat is er aan de hand

Het bos in Nederland is van matige kwaliteit en staat onder druk van de vele gebruikers. De grote neerslag van stikstof verandert de samenstelling van soorten en heeft invloed op de biodiversiteit in natuurlandschappen. Ook de effecten van klimaatverandering (droogte) zijn al zichtbaar in onze bossen. We zien daarnaast dat het bosareaal in Nederland is afgenomen. Tussen 2015 en 2020 is er 1000 ha per jaar gekapt met gevolgen voor de biodiversiteit en connectiviteit.

Bossen in Nederland worden gekapt voor houtproductie (vooral papier 33,5% en hout als energiebron 26%) en om unieke andere belangrijke en kwetsbare natuurtypen zoals heide, graslanden, veengebieden en wetlands en de daarbij horende biodiversiteit te behouden.

Wat wil WWF?

WWF is vóór aanplanten van bomen en uitbreiding van het oppervlak aan bos in Nederland, in samenhang met andere kwetsbare en belangrijke natuuruitbreiding. Houtkap met de specifieke bedoeling om bijzondere natuur te behouden of te herstellen, moet elders worden gecompenseerd.

WWF vindt dat de extra aanplant vooral moet bijdragen aan een kwaliteitsverbetering van de  Nederlandse natuur en het beter verbinden van de groene gebieden. De 37.000 ha extra bos die de regering wil aanplanten (dat is inclusief de compensatie) mogen niet ten koste gaan van andere natuurtypen en moeten volgens WWF op natuurlijke wijze worden ontwikkeld qua diversiteit van soorten en leeftijdsopbouw.