De Wolf aan de lijn

Nee nog nooit, en daarna ook nooit meer. Maar in de 20 jaar dat ik een 'panda' ben heeft mijn Wolf me wel vaak in verband gebracht met dat omstreden dier. Door collega’s die een belletje hadden horen rinkelen en dachten dat ik me bezig hield met de wolf. Bij wie ze hun vragen konden droppen over wat WWF vindt van de terugkeer van het roofdier dat zulke gemengde gevoelens losmaakt. Nee, het was niet ‘mijn onderwerp’ en daar was ik stilletjes ook wel blij om - want zelf voelde ik ook die verdeeldheid. Geweldig dat het dier op eigen kracht terug was, een roofdier dat de aantallen herten en wilde zwijnen op de Veluwe op een gezond niveau kon houden, natuurlijke processen zou helpen herstellen. Fantastisch, de wolf terug in Nederland, mijn totem. Maar ook voelde ik mee met schapenhouders en vreesde de verschrikkelijke taferelen die ze zouden kunnen aantreffen als ze de pech hadden gehad dat er een wolf op bezoek was geweest.

Mens-dierconflicten

Nu is er een rapport verschenen van WWF en UNEP over precies dat probleem dat mensen wereldwijd hebben met wilde dieren. Als communicatiemanager Wildlife ligt het vertellen erover en mensen bewust maken van de omvang van mens-dierconflicten op mijn bord. Het rapport gaat over aanvaringen van mensen met olifanten, met tijgers, met leeuwen, met gorilla’s, krokodillen en onder veel meer, ook over wolven. En dat het groeiend aantal conflicten het draagvlak voor natuurbescherming dreigt te ondermijnen. Ver weg maar ook hier in Europa, en ook in ons kleine dichtbevolkte landje waar nog zo weinig natuur over is. Gelukkig laat het rapport ook zien dat het mogelijk is voor mensen en wilde dieren om samen te leven als voor een meer geïntegreerde aanpak wordt gekozen.

Met het rapport ligt de wolf opeens wel op mijn bord. Mooie aanleiding om te vertellen hoe verschillend er in Europa tegen de opkomst van mijn naamgever wordt aangekeken.

Return of the wolf

De wolf is een beschermd roofdier dat bezig is aan een comeback in Europa, waar er nu ongeveer 12.000 zijn. In Nederland werd in 2015 na 150 jaar voor het eerst weer een wolf gesignaleerd, een uit Duitsland afkomstig mannetje op zoek naar een nieuw territorium. Sindsdien is het snel gegaan: er leeft nu een roedel op de Veluwe en ook elders in het land hebben wolven zich gevestigd. In januari dit jaar liep de Veluwse wolvenfamilie van 8 voor een geheime camera, wat zorgde voor veel verkeer op sociale media en wat zelfs het journaal haalde. Nieuws over de wolf in Nederland is hot. Uit onderzoek van het ministerie van LNV blijkt dat 54% van de Nederlanders vindt dat de wolf een plek verdient in Nederland en dat 76% de wolf niet als bedreiging voor de mens ziet; ze zullen er niet minder door naar het bos gaan. (Misschien juist wel meer!) Maar heel veel mensen zijn niet blij met de terugkeer van de wolf en het feit dat hij zich voortplant. De wolf verdeelt: discussies lopen hoog op tussen mensen die hem haten en mensen die van hem houden.

Europese wolven

Noorwegen

In het dunbevolkte Noorwegen, waar veel minder schade door wolven is dan door andere grote carnivoren, is de wolf verwikkeld geraakt in een heftig politiek debat. Natuurbescherming, inclusief de bescherming van de wolf (ernstig bedreigd in Noorwegen) is daar het doelwit geworden van politieke groeperingen die inspelen op de onvrede bij mensen op het platteland die zich niet gehoord voelen en bang zijn hun traditionele manier van leven te verliezen. De wolf is het symbool geworden van de scheiding tussen ‘hardwerkende mensen op het platteland’ en ‘de elites in de stad’. Het conflict heeft dus sociale en politieke kanten en is daarmee niet alleen een zaak voor natuurbeschermers. De wolf is de dupe: ook al is er in Noorwegen ruimte te over voor wolven en is het land rijk genoeg om (de beperkte) schade aan vee te compenseren, elke wolf die zich buiten de toegestane zone begeeft mag worden afgeschoten.

Kraal met elektrisch hek in het Apusenigebergte, Roemenië

Roemenië

Dan Roemenië, daar is de wolf niet zo’n issue. Roemenen zijn gewend met wolven samen te leven, al eeuwenlang. In de communistische tijd werd het dier afgeschilderd als ‘vijand van het volk’ en werd hij bejaagd en campagnematig vergiftigd. Na de val van de muur in 1990 werd de wolf een beschermde soort hoewel het nog tot 2016 duurde voor er een verbod op de wolvenjacht kwam. In de Roemeense Karpaten leven nu zo’n 2500-3000 wolven, in grote aaneengesloten gebieden met weinig wegen en veel prooi. Er zijn zeker incidenten met doodgebeten schapen maar de mensen zien het als iets wat erbij hoort. Van sommige schaapsherders mag de wolf er 10 hebben per jaar.

Een belangrijke rol in de tolerantie van wolven spelen de maatregelen die er in Roemenië zijn om schade te voorkomen. Veel schaapskuddes worden goed beschermd met elektrische draadhekken of door de Karpatische herdershond. Een effectieve eeuwenoude traditie die de wolf misschien zelfs wel heeft geholpen te overleven: dankzij die hond zíjn er nog wolven in Roemenië en zijn ze niet uitgeroeid door gedupeerde boeren en herders.

Schaapskudde met Karpatische herdershond die de kudde beschermt tegen wolven

Menselijk gedrag is de sleutel

Misvattingen over wolven, angst, politiek, tegenstrijdige belangen en desinformatie beïnvloeden de omgang met wolven, ook in Nederland. Kennis van de wolf en zijn sociale leven en gedrag, adequate en proactieve bescherming door hekwerken en inzet van kuddehonden, preventiemaatregelen en snelle compensatie van schade, hebben we allemaal in eigen hand. Nog niet overal in Nederland zijn er subsidieregelingen voor preventieve maatregelen en als die er al zijn dekken ze alleen gevestigde wolventerritoria, terwijl de meeste schade daarbuiten voorkomt door wolven op zoek naar een nieuw territorium. Uit de voorbeelden blijkt dat we een keuze hebben hoe wij in Nederland omgaan met de wolf, die nu eenmaal op eigen houtje is teruggekomen. Daar mogen we blij mee zijn en trots - maar ook realistisch en daadkrachtig. We kunnen ervoor zorgen dat iedereen de wolf verdraagt, ook al is het met gemengde gevoelens.

Vrijwilligers verplaatsen een hek dat de schapen op de Veluwe beschermt tegen wolven

De wolf en de panda

Als kind was ik niet zo blij met mijn achternaam, om allerlei redenen, en als ik moest zeggen hoe ik heette liet ik De Wolf liever weg. Dat is lang geleden al veranderd, om allerlei redenen, maar sinds de terugkeer van de wolf in Nederland voel ik me meer verwant met de wolf en trotser op mijn naam dan ooit. Die meneer aan de telefoon moest eens weten hoezeer hij de spijker op zijn kop sloeg: de panda en De Wolf zijn een natuurlijke match.