Veehouderij en natuur: kan dat samengaan? Ja, in de moerassavanne van de Orinoco!

Ik ben hier met onze Colombiaanse WWF-collega’s voor een belangrijk project over de toekomst van de natuurpositieve veehouderij in dit gebied. Veehouderij met een positieve impact op de natuur, bestaat dat dan? Ja, dit is een van de weinige plekken waar veehouderij al meer dan 500 jaar de natuur volgt en mede in stand houdt. Op de uitgestrekte natuurlijke graslanden worden koeien met hun kalveren gehouden en groeien ze langzaam op, afhankelijk van wat de natuur biedt. Mega extensief dus. Veel veehouders hebben ook speciale natuurzones waar koeien niet welkom zijn en waar natuur zijn gang kan gaan en wilde dieren floreren. En dat is mooi voor de poema, want die heeft liever een hert of een capibara, dan een kalf. Zo worden conflicten tussen deze roofdieren en veehouders voorkomen, met natuur als bondgenoot. In het hart van een llanero - zo noemen de mensen van deze laaglanden zichzelf - zijn cultuur en natuur nauw met elkaar verbonden met typische gerechten, gebruiken, muziek en dans.

Natuurpositieve veehouderij onder druk

Echter, deze natuurpositieve vorm van veehouderij en de manier van leven van veel llaneros staat onder grote druk. Zeker nu dit deel van het land weer vredig en toegankelijk is na vele jaren van onrust en geweld door rebellengroepen zoals de FARC en paramilitairen. Grootschalige rijstteelt en oliepalmplantages bedreigen de natuurlijke graslanden en daarmee ook het leefgebied van wilde dieren. Natuurlijke moerassavannes worden ervoor omgeploegd en gedraineerd en er worden op grote schaal schadelijke pesticiden gebruikt. Ook kiezen steeds meer veehouders ervoor om te intensiveren door hun graslanden in te zaaien met uitheemse grassoorten en de koeien te voeren.

Deze veranderingen worden mede veroorzaakt doordat het overgrote deel van het vlees van deze koeien, samen met al het andere rundvlees, op de binnenlandse markt terecht komt. Er wordt dus geen hogere prijs betaald voor dit exclusieve natuurproduct. De extensieve veehouders kunnen daardoor niet meer concurreren met andere vormen van landgebruik zoals rijstteelt, palmolie en intensieve veehouderij en wordt het voor hen financieel steeds moeilijker om door te gaan. Terwijl een groot deel dat wel graag wil om daarmee ook hun cultuur en manier van leven te kunnen behouden. Maar dan moeten de veehouders wel een boterham kunnen verdienen. Anders is de kans groot dat ze hun grond gaan verkopen aan de hoogste bieder of zelf gaan omploegen. Daarom werkt WWF samen met deze veehouders, lokale natuurorganisaties, veehouderij organisaties en experts aan een plan om deze vorm van natuurpositieve veehouderij te behouden.

Rendabel maken

In Yopal hebben we in een tweedaagse bijeenkomst vooral gekeken naar wat deze vorm van veehouderij zo natuurpositief maakt. En welke onderdelen cruciaal zijn om te behouden. Daarnaast hebben we ook gekeken naar mogelijkheden om deze vorm van veehouderij te verbeteren en rendabeler te maken zonder daarbij het unieke natuurpositieve karakter te verliezen. Bijvoorbeeld door koeien wat sneller te laten groeien door ze mineralen te geven en door de koeien wat vaker te verplaatsen van het ene graasland naar het andere (met vers voedselrijk gras). Ook hebben we veel gesproken over de mogelijkheid om het vlees van deze unieke koeien met een premium prijs in de markt te zetten. We denken dat een hogere prijs kansen biedt omdat ook steeds meer Colombianen zich bewust zijn van de negatieve aspecten van de reguliere veehouderij en liever wat meer geld uitgeven voor duurzame alternatieven. We hebben ook geconcludeerd dat het verstandig is om niet te veel te wensdenken omdat voor de meeste consumenten de prijs leidend in hun aankoopgedrag, ook al zeggen ze anders te willen.

Tot slot hebben we gesproken over de mogelijkheden om natuurpositieve veehouders te belonen via vergoedingen voor het leveren van natuurdiensten of de opslag van koolstof in de bodem. Kortom, veel uitdagingen en nog geen eenduidig antwoord. De komende jaren gaan we dit verder uitzoeken en doorrekeningen maken voor een aantal veehouderijbedrijven die meedoen aan het project en daarmee een plan van aanpak maken voor de hele sector.

Duizenden hectares moerassavanne

Gelukkig was er naast de intensieve startbijeenkomst ook nog tijd om de savanne te bezoeken en veehouderijen te bekijken. En dat was ongelofelijk interessant. In Nederland heb ik vooral gewerkt met melkveehouders met bedrijven van rond de 80-100 hectare grond. Hier gaat om bedrijven met wel duizenden hectares! In een gebied dat nog het meeste lijkt op de natuurgebieden langs onze Nederlandse uiterwaarden: met allerlei kruiden in het gras, veel struiken, bosjes en waterpartijen; en dan hier en daar een paar koeien met kalfjes die nieuwsgierig opkijken omdat ze geen mensen zijn gewend. Ik heb nog nooit zoveel verschillende vogels bij elkaar gezien en op zo’n moment vind ik het jammer dat ik geen fervente vogelaar ben, want dan is Colombia en deze plek echt een walhalla. Gelukkig waren er ook wat makkelijker te herkennen dieren zoals krokodillen, schilpadden en herten te zien.

De startbijeenkomst en het bezoek aan de boerderijen was voor mij een belangrijke kans om te leren van het werk dat WWF in Colombia doet om natuurpositieve veehouderij een oplossing te maken van ons natuurbeschermingswerk. En dat het dus überhaupt een oplossing kan zijn. Want in veel delen van de wereld - ook hier in Colombia - is veehouderij een van de belangrijkste veroorzakers van natuurverlies en een aanjager van grootschalige ontbossing. Het vinden van kansrijke oplossingen is complex en veelomvattend maar kunnen we als natuurorganisatie niet uit de weg gaan. En ik heb na deze ervaring veel bewondering gekregen voor de wijze waarop onze Colombiaanse collega’s samen met veehouders naar werkbare oplossingen zoeken. Hopelijk met snel een positief resultaat voor een florerende savanne én llanero cultuur!