Onze kleine dushi walvissen en dolfijnen ('Ti Whale An Nou')

Tot een paar jaar geleden dacht ik nog steeds dat er bijna geen walvissen voorkomen in de wateren van Aruba, Curaçao en Bonaire. Ja, ik had wel eens een school grienden gezien tussen Curaçao en Klein Curaçao in, maar dat was puur toeval dacht ik. Maar echt walvissen, dat klonk als een fabeltje.

Vorig jaar in augustus nam ik voor het eerst deel aan een expeditie van de  Caribbean Cetacean Society (CCS), op zoek naar walvissen en dolfijnen in de wateren van de Bovenwindse Franse, Engelse en Nederlandse eilanden. Ik begon steeds nieuwsgieriger te raken naar de soorten die rondzwemmen in de wateren van ‘mijn’ eilandjes. Welke zouden dat zijn? En zijn die er altijd?

© CCS

Hoe onderzoek je waar walvissen wonen?

Afgelopen oktober heeft WWF samen met CCS een eerste poging gedaan om hierachter te komen. De eerste ABC-expeditie (Aruba, Bonaire, en Curaçao) van CCS was speciaal om verschillende redenen. Hoewel er eerder wel wat onderzoek is gedaan naar walvissen en dolfijnen in de wateren van de ABC-eilanden, is er nog nooit onderzoek gedaan naar de diversiteit, aan- en afwezigheid van dieren, verdeling, bewegingspatronen en analyses van bedreigingen volgens een Caribisch gestandaardiseerd onderzoekprotocol. Dit protocol dat CCS al 3 jaren lang toepast, stelt ons in staat de bevindingen van de verschillende eilanden in de regio nauwkeurig te vergelijken.

Tijdens de expeditie wordt er naast het zien en identificeren van de dieren op twee manieren data verzameld: met gebruik van een onderwatermicrofoon en een supergoede fotocamera.

De onderwatermicrofoon wordt achter de boot gesleept (towed array hydrophone) en neemt de geluiden van de dolfijnen en walvissen op. Hiermee kan er nauwkeurig worden bepaald of de dieren aanwezig zijn. Ze brengen immers veel tijd door onder water. Zo helpt de hydrofoon met het vinden van de walvissen en dolfijnen.

Wanneer we de dieren eenmaal hebben gevonden, wordt er snel bepaald welke diersoort het is en worden er met professionele telelens-camera’s (door voorzichtig te naderen zonder hun pad te kruisen en vanaf een veilige afstand van 300 meter) foto’s gemaakt van de rugvinnen van dolfijnen en staarten van walvissen. De analyse van deze foto’s bepaalt of we dezelfde individuen ook op andere plekken zijn tegengekomen en geeft informatie over hun bewegingspatronen. Dit is belangrijke informatie omdat dit laat zien waar de walvissen en dolfijnen heen gaan en met welke eilandgroepen er moet worden samengewerkt om ze te beschermen. Walvissen en dolfijnen kennen immers geen grenzen.

In een nieuw rapport ‘Protecting Blue Corridors’ van WWF, hebben wetenschappers en andere belangrijke partners de bedreigingen die walvissen tegenkomen in hun migratieroutes en leefgebieden in kaart gebracht. Ook laat het rapport zien hoe we deze belangrijke Blue Corridors veiliger kunnen maken. De informatie die wij tijdens de expeditie hebben verzameld wordt gebruikt om de Blue Corridors in de Cariben uit te stippelen en oplossingen te bedenken voor de bedreigingen die zij hier tegenkomen.

© CCS

Op zoek naar dolfijnen

Na maanden plannen en voorbereiden ging de expeditie op 10 oktober vanaf Aruba van start. De wateren van ieder eiland werden 1 lang week gemonitord. Op Aruba waren de weersomstandigheden niet altijd ideaal, er stond net te veel wind wat zorgde voor golven waardoor het moeilijk is om de dieren te spotten. Desondanks hebben we in totaal 6 keer dolfijnen gezien: tuimelaars en Atlantische vlekdolfijnen.

Na Aruba vertrokken we met de boot naar Curaçao. Bij aankomst zagen we direct een groep langsnuitdolfijnen. Verder kwamen we dwerggrienden tegen en ook hier Atlantische vlekdolfijnen. De laatste onderzoeksdag was erg succesvol. We begonnen de ochtend met het zien van een groep tuimelaars, die zwommen tussen wat vissersbootjes. Niet lang daarna hoorden wij geklik op de hydrofoon. Potvissen! Eerst kwam het kalfje nieuwsgierig de hydrofoon en boot inspecteren. Dankzij de hydrofoon kwamen wij erachter dat deze potvissen dezelfde 'coda' hebben (taal spreken) als de potvissen die voorkomen in de Kleine Antillen. Dit is bijzonder, omdat dit betekent dat deze families soms in aanraking komen met andere potvissen uit de regio. 

Op Bonaire was het de hele week perfect weer voor onderzoek: kalme zee met nauwelijks golven. Dit betekende ook geen wind, en de hitte namen we maar voor lief. In de zee bij Bonaire zijn we de meeste dieren tegengekomen: grienden, potvissen, kogia (dwergpotvis of kleinste potvis), dwerggrienden, slanke dolfijnen en Atlantische vlekdolfijnen. We zagen ook veel jonge dieren. Sommige kalfjes van de slanke dolfijnen waren echt heel klein, wat zomaar zou kunnen betekenen dat Bonaire ook een kraamkamerfunctie heeft. De aanwezigheid van de dwergpotvis is ook bijzonder. Dit is één van de meeste schuwe walvisachtigen en is het meest gevoelig voor geluidsoverlast van alle soorten walvisachtigenin de Cariben. Het is uniek dat wij dit dier drie keer konden zien!

© CCS

Verbaasde wetenschappers

Dat wij zoveel walvissoorten in zo’n korte tijd konden bestuderen had ik nooit verwacht. Ik was niet de enige die hierover verbaasd was. Er deden 25 mensen mee aan dit onderzoek. Deze deelnemers bestonden uit beleidsmedewerkers, natuurbeschermers, vertegenwoordigers van parkbeheerorganisatie STINAPA Bonaire, vissers, een marine biologie-student en anderen met enige kennis van en liefde voor de oceaan. Maar ondanks dat deze deelnemers stuk voor stuk veel tijd doorbrengen op zee waren zij zich er niet van bewust dat ook Aruba, Bonaire en Curaçao een leefgebied zijn voor zoveel verschillende soorten.

Stuk voor stuk zijn deze deelnemers erg blij geworden over onze dushi walvissen en dolfijnen die wij delen met de rest van de regio. Allemaal zijn we naar huis gegaan met 1 boodschap: alleen door kennis te vergaren, deze te delen en samen te werken, kunnen wij de walvissen en dolfijnen in de Cariben beschermen.