In het groene hart van Afrika vind je een gigantisch regenwoud: Tri-National Dja-Odzala-Minkebe, of kortweg: TRIDOM. Het gebied beslaat 178.000 km2 en is verspreid over Kameroen, Republiek Congo en Gabon. Het omvat elf beschermde gebieden en heeft een enorme biodiversiteit.

Ik wil je meenemen naar het Ntokou Pikounda National Park in TRIDOM, het thuis van bijzondere dieren als gorilla’s, chimpansees, luipaarden, buffels en de reuzenschubdier. In 2015 werd de Bouviers rode franjeaap er herontdekt, nadat het dier ruim veertig jaar lang niet gezien was. Eerder dit jaar slaagde een WWF-team erin om de eerste videobeelden van deze aap te maken. Naast al deze bewoners, leven ook zo’n 1.100 bosolifanten in dit gebied. Deze olifanten zijn onmisbaar voor het bos: ze leven op een dieet van fruit, en verspreiden zo vele zaden door het bos, waaronder de zaden van bomen die belangrijk zijn voor de opslag van CO2.

Zonder olifanten verandert het bos voor altijd

Dit rijke dierenleven trekt helaas ook stropers en ivoorhandelaren aan, die het voortbestaan van de olifanten bedreigen. Handelaren geven de voorkeur aan bosolifanten, omdat hun ivoor harder is dan dat van hun soortgenoten, en zo met fijnere details bewerkt kan worden. Een rapport uit 2017 meldt dat hun aantallen in het Congobekken in slechts acht jaar tijd met 66 procent daalden. Hoe het voelt om op het karkas van zo’n prachtig dier te stuiten – ik heb er geen woorden voor.

Daarbij komt dat bosolifanten zich langzamer voortplanten dan andere olifanten. Hierdoor zijn ze extra gevoelig voor stroperij. De bosolifant staat sinds kort op de Rode Lijst van bedreigde planten en dieren als ‘ernstig bedreigd’. Om de huidige populatie te beschermen en te behouden, moeten er meer beschermingsmaatregelen worden ingesteld. Het verlies van deze dieren heeft enorme impact op het ecosysteem van het Congobekken, en kan het bos voor altijd veranderen.

Samen een positieve impact maken

Sinds 2017 beheren WWF en de overheid van de Republiek Congo gezamenlijk het Ntokou Pikounda National Park, met als doel om de biodiversiteit en met name de olifanten te beschermen en te behouden. Ik ben blij dat ik na drie jaar hard werk door de overheid, lokale en inheemse gemeenschappen en WWF-collega’s bemoedigende signalen zie dat de stroperij gedaald is. Tijdens het begin van onze samenwerking, waren er veel actieve stropers in het park en vonden we vele dode olifanten. Vorig jaar vonden we slechts één gestroopte olifant! Uiteraard is het er nog altijd één teveel. Het is zo’n verschil met het moeilijke begin, dat we geloven dat we samen een positieve impact hebben. De afname is deels te danken aan de verhoogde aanwezigheid van patrouilles en teams die de dieren monitoren. Daarnaast hebben we belangrijke overeenstemming bereikt met de lokale vissers, voor gereguleerde toegang tot het park voor traditionele visserij. Stropers die de vispraktijken voorheen als dekmantel gebruikten, zijn die nu kwijt.

We werken op meer manieren samen met de overheid en de lokale en inheemse gemeenschappen. Zo zette het parkmanagement klachtenprocedures op in twee kleine steden; Ntkou en Pikounda. Hier kunnen de bewoners hun zorgen kunnen uiten, klachten kunnen indienen en feedback kunnen geven op de projecten. De gemeenschappen werken actief mee aan het beheer van het park: ze hielpen met de bouw van het hoofdgebouw, en er werden vijf drinkwaterbronnen op zonne-energie geïnstalleerd in en rond het dorp Pikounda.
In Ntokou werd een team opgezet dat de lokale nijlpaardenpopulatie (een van de grootste van de Republiek Congo) gaat monitoren.

Conflicten tussen mens en olifant: een bron van zorgen

De stroperij neemt af, maar een andere bedreiging wordt groter: conflicten tussen mensen en olifanten. De olifanten belanden regelmatig op de akkers van dorpen die rond het park liggen. Ze beschadigen en vernielen daarbij gewassen en land; de inkomstenbron van de bewoners. Dit kan ertoe leiden dat olifanten worden gedood uit wraak.

In het hele Congobekken werken we aan het verminderen van deze conflicten. Een speciale verzekering biedt boeren bijvoorbeeld compensatie wanneer hun akkers door olifanten worden beschadigd. Bewoners leggen acht euro in, en kunnen tot 400 euro schadevergoeding ontvangen. We hopen dit initiatief binnenkort uit te breiden naar Ntokou Pikounda National Park. Dit wordt dan een onderdeel van het plan dat we opstelden om conflicten tussen olifanten en mensen in deze regio beter te managen. Dit plan heet het Wildlife Coexistence through a SAFESystem, dit werd eerder succesvol ingezet door WWF’s Tigers Alive Inititative in Azië.

De SAFE-aanpak is gebaseerd op de zes elementen van Human-Wildlife Conflict Management. Het gaat om het begrijpen van het conflict, het verminderen van de impact, het omgaan met langlopende conflicten, het voorkomen van conflicten voor ze plaatsvinden, het realiseren van beleid rond deze conflicten en het monitoren van de interventies. De aanpak stelt beheerders en beleidsmakers in staat om strategieën te ontwikkelen die de risico’s verminderen en het gebied veiliger maken voor mensen en hun bezittingen, en wilde dieren en hun leefgebied.

Dit is hard nodig: een recent rapport van UNEP en WWF waarschuwt dat conflicten tussen mensen en wilde dieren de belangrijkste bedreiging is voor het voortbestaan van enkele van ’s werelds meest iconische diersoorten. Als deze conflicten niet worden aangepakt, dan heeft dit waarschijnlijk een negatieve impact op het behalen van de Sustainable Development Goals. Als we als internationale gemeenschap deze doelen voor de deadline van 2030 willen bereiken, dan moeten deze bedreigingen een prominente plaats krijgen in de plannen. We hebben nog heel wat werk te doen!