De informatie van de speciale chips, locatiezenders en predatietags is cruciaal om te bepalen of grootschalige herintroductie van de Europese steur (Acipenser sturio) haalbaar is en welke maatregelen hiervoor nodig zijn. De terugkeer van deze vissoort draagt bij aan het herstel van de biodiversiteit in de Nederlandse rivieren. De uitgezette Europese steuren zijn pas anderhalf jaar oud, ongeveer 30 cm lang en wegen zo’n 100 gram.
Prehistorische Europese steuren
Deze indrukwekkende vissoort, die ooit talrijk voorkwam in onze grote rivieren, werd in 1953 officieel uitgestorven verklaard in Nederland. Door de kweek van nakomelingen van de laatste wilde steuren in Frankrijk en Duitsland, is het nu mogelijk om deze vissen opnieuw in de Rijn uit te zetten. Zo kan worden onderzocht wat nodig is om de steur hier permanent terug te laten keren. De steur is een enorme vis, die meer dan 3 meter kan worden en dan 150 kg weegt. Voorzien van beenplaten in plaats van schubben en een spitse kop met baarddraden rond de bek, oogt de steur prehistorisch. Steuren kwamen tientallen miljoenen jaren geleden al in onze wateren voor. Helaas is deze oeroude soort nu ernstig bedreigd. Er leven in Europa naar schatting nog slechts minder dan 1.000 volwassen exemplaren in het wild.
Uitgestorven door de mens
Het uitsterven van de Europese steur, ooit de grootste trekvis in Nederland, is grotendeels te wijten aan overbevissing, intensieve scheepvaart, kanalisering en vervuiling. Door de aanleg van dammen en sluizen is bovendien de vrije doorgang naar de zee grotendeels geblokkeerd, waardoor de steur zijn natuurlijke trekroute van zee naar rivier en terug niet meer kon volgen. Steuren spenderen het grootste deel van hun leven op zee, maar paaien in grote rivieren waar de jongen opgroeien tot ze zeewaardig zijn.
Herstel en behoud van vrij stromende rivieren zijn van groot belang voor succesvolle voortplanting en daarmee voor het voortbestaan van de steur. Maar ook andere trekvissoorten profiteren hiervan. Als de rivier-zee-verbinding in orde is voor de grote steur, dan kunnen ook kleinere trekvissen – zoals de paling, zalm, elft, houting en stekelbaars – de voor hen noodzakelijke reis tussen zoet en zout maken.
Herstelprogramma en voorwaarden voor succes
Sinds 2004 werken ARK Rewilding Nederland, Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) en Sportvisserij Nederland samen aan de herintroductie van de Europese steur. Sinds 2023 is het steurenprogramma deel van het Interreg programma 'De Rijn verbindt / Der Rhein verbindet’.
Eerdere uitzettingen van gekweekte steuren vonden plaats in 2012 en 2015 in de Rijn en in 2023 in de Biesbosch. Dankzij deze gezenderde exemplaren is aangetoond dat een deel van de vissen de weg naar de Noordzee vindt via de haven van Rotterdam. Dit bewijst dat ook de uitgezette steuren in staat zijn om hun natuurlijke trekroute te volgen. Ook meldingen van steurvangsten leveren belangrijke informatie op over hoe het gaat met deze dieren. Soms vangen bijvoorbeeld Noordzeevissers steuren, die ze vervolgens weer vrijlaten.
Uitdagingen en toekomstperspectief
Ondanks de inspanningen blijft de toekomst van de steur onzeker. Het aantal beschikbare gekweekte steuren is beperkt. Uitbreiding van de kweekcapaciteit, bij voorkeur langs de Rijn, is daarom noodzakelijk. Bovendien moeten verschillende ecologische voorwaarden worden vervuld voor een succesvolle terugkeer van de steur. Denk o.a. aan:
- Vrije doorgang tussen zee en rivier, vrij opzwembaar voor vis
- Natuurlijke rivierstroming en schone grindbedden voor voortplanting
- Voldoende voedsel en geschikte leefomstandigheden voor jonge steuren
- Een gezonde brakwaterzone als overgang tussen zoet en zout water
- Veilige omstandigheden in de rivier voor vissen, inclusief veilige vispassages langs stuwen, sluizen en waterkrachtcentrales en bescherming tegen scheepsschroeven
