Stikstof kun je niet zien, voelen of ruiken, maar het is overal om ons heen. Op zich is het helemaal niet slecht voor ons of de natuur. Maar wat is er dan aan de hand?
Tekst: Lieske Pricker
Stikstof kun je niet zien, voelen of ruiken, maar het is overal om ons heen. Op zich is het helemaal niet slecht voor ons of de natuur. Het is zelfs een onmisbare voedingsstof voor veel planten. Het zijn vooral sommige stikstofverbindingen die door mensen geproduceerd worden, die schadelijk zijn als ze in grote hoeveelheden neerdalen in de natuur. Twee van die stikstofverbindingen zijn stikstofoxiden (die vrijkomen door uitlaatgassen van het verkeer en de industrie) en ammoniak (uit mest van koeien, varkens en kippen).
Een van de oorzaken van het teveel aan stikstof, is de ammoniak uit de mest van de intensieve veehouderij in Nederland. Bijna de helft van de stikstofneerslag op natuurgebieden (46%) is afkomstig uit de landbouw. Ruim 32% komt overgewaaid uit het buitenland, 6% komt van het wegverkeer en 1% uit de industrie. Het grootste deel van het vlees en de zuivel die in onze vee-industrie wordt geproduceerd, gaat de grens over. Wat hier blijft is een lucht vol stikstof.
Een overmaat aan stikstof verstoort de natuurlijke balans in sommige gebieden. Planten hebben een kleine hoeveelheid stikstof nodig om te groeien. Teveel stikstof in de bodem zorgt ervoor dat planten die veel stikstof opnemen, zoals grassen, bramen en brandnetels, makkelijker groeien. Hierdoor overleven planten die juist weinig stikstof nodig hebben het niet. Ze worden overwoekerd door de stikstofrijke planten. Tegelijkertijd verzuurt de bodem. Daardoor verdwijnen mineralen zoals kalk en magnesium uit de bodem. Daar zijn bomen afhankelijk van. Zonder kalk en magnesium gaan ze dood.
Neem bijvoorbeeld de koolmees. Die krijgt momenteel zo weinig kalk binnen dat de eierschalen vaak te dun zijn en de pootjes van de kuikens al in het nest breken.
De effecten van te veel stikstof in de lucht gaan nóg verder. Door het verdwijnen van sommige plantensoorten, nemen diersoorten die afhankelijk zijn van die planten, zoals vlinders en wilde bijen, ook af. Dit heeft weer een effect op insectenetende vogels en zoogdieren. Het is een kettingreactie die zorgt voor een afname van biodiversiteit.